Η αυτοκτονία ως κατάρα και η ακαταμάχητη απάθεια

Στον μεγάλο μονόλογο του Αίαντα πριν την αυτοκτονία του, ακούμε τον ήρωα να καλεί τις Ερινύες να κατασπαράξουν τους εχθρούς του. Αυτή ήταν μια αναγνωρισμένη μορφή εκδίκησης στην αρχαιότητα, η κατάρα που αφήνει ο αυτόχειρας πριν να αφαιρέσει τη ζωή του. Η κατάρα αυτή είχε διάσταση τελετουργική και της αναγνωριζόταν μαγική δύναμη, που σε ένα βαθμό διατήρησε και αργότερα. Ο Δημήτρης Χριστούλας ευχήθηκε στο σημείωμά του οι νέοι χωρίς μέλλον να κρεμάσουν ανάποδα τους προδότες. Εμείς, που δεν πιστεύουμε στις Ερινύες μέσα στο εκκοσμικευμένο σύμπαν μας, τι μπορούμε να περιμένουμε από αυτήν την κατάρα;

          Επειδή ιδιοσυγκρασιακά δυσκολεύομαι να εκφραστώ λέγοντας ότι ο Δημήτρης Χριστούλας «είμαστε εμείς», διότι πιστεύω ότι ο πόνος των οικείων ποτέ δεν συγκρίνεται με τον πόνο των ξένων, μένω στην πολιτική διάσταση, τη διάσταση που ο αυτόχειρας θέλησε να προσδώσει στην πράξη του. Ποιο είναι λοιπόν το ερώτημα: τι έμεινε από αυτή την κατάρα; Η επιδίωξη του Δ. Χριστούλα ήταν να μπορέσει να ταρακουνήσει τα λιμνάζοντα λασπώδη ύδατα της ελληνικής απάθειας. Περιγράφεται ως άνθρωπος πολιτικοποιημένος, συνεπώς το λιγότερο που θα είχε υπόψη του είναι η πρόσφατη αυτοκτονία, αυτοπυρπόληση μάλιστα, του Μοχάμεντ Μπουαζίζι την Τυνησία. Εκεί που πρώτα ο πρόεδρος Μπεν Άλι επισκέφτηκε στο νοσοκομείο τον νεαρό και μετά αναγκάστηκε να φυγαδευτεί από τη χώρα του. Θυμίζω ότι σε μας αντιθέτως υπήρξε πάλι η αναγκαία δόση πασοκικής καφρίλας, διά στόματος Μπεγλίτη, που άνοιξε της δοντωσιάς το φράχτη και είπε ότι δεν ξέρει για τα περιουσιακά του αυτόχειρα ποιος τα έφαγε, ο ίδιος ή τα παιδιά του, και ακολούθησε ο Π. Κουκουλόπουλος, που ρωτούσε τον αυτόχειρα πώς αυξήθηκαν οι φαρμακευτικές δαπάνες, και πάει λέγοντας. Το ζουμί παραμένει: Πώς εξηγείται τόση σιωπή;

          Για την αυτοκτονία του Χριστούλα μπορεί να ειπωθεί πως πρόκειται για θυσία. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε, φαίνεται ότι ο άνθρωπος αυτός αφαίρεσε τη ζωή του επιθυμώντας, αντί να την αφήσει να σβήσει στην αναξιοπρέπεια, να της δώσει ένα υψηλότερο νόημα, να μπορέσει να παρακινήσει τους συμπολίτες του ώστε να αντισταθούν στον εξευτελισμό τους. Αυτό δεν συνέβη. Οι άνθρωποι που κινητοποιήθηκαν ήταν λίγοι. Η αστυνομία τούς αντιμετώπισε με βαρβαρότητα, έσπασε το κεφάλι του Μ. Λώλου, αλλά η αστυνομική βαρβαρότητα δεν αρκεί για να εξηγήσει την απάθεια. Κάθε φορά που προκύπτει μια καινούργια τραγωδία -άνθρωποι που μένουν στον δρόμο, που ψάχνουν στα σκουπίδια για να φάνε, κάθε που διεφθαρμένοι υπουργοί με καταθέσεις μάς πετάνε στα μούτρα θρασύτατα ότι πρέπει να μάθουμε να ζούμε πιο λιτά, όταν μπαίνει ένας διαδηλωτής στην εντατική, όταν ένας συνταξιούχος αυτοκτονεί στην πλατεία Συντάγματος- ξανατίθεται το ερώτημα: πώς εξηγείται τόση απάθεια;

          Πριν λίγο καιρό αυτοπυρπολήθηκε ένας άντρας στη Θεσσαλονίκη μπροστά από τράπεζα. Το κατόρθωμα των ελληνικών ΜΜΕ ήταν η αποσιώπηση του γεγονότος για μέρες. Μαθεύτηκε από ξένα μέσα - εγώ το έμαθα από το Reuters, που είχε μάλιστα και φωτογραφίες. Τα στατιστικά που έδωσε στη δημοσιότητα ο Χρ. Παπουτσής για τις αυτοκτονίες αναφέρουν 1.727 αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονίας από το 2009 ως το 2011, δηλαδή αύξηση κατά 40%, όπως παραδέχθηκε ο υπ. Υγείας. Αν και τα στατιστικά στοιχεία δεν είναι ποτέ εύκολα στην ερμηνεία, η αλήθεια είναι ότι αρχίζουμε να ακούμε για αυτοκτονίες στον ευρύτερο κοινωνικό κύκλο μας, όλο και συχνότερα. Και επανέρχομαι, με κάθε καινούργιο τραγικό γεγονός ξαναπροσθέτω μονότονα: ούτε τώρα, ούτε τώρα, ούτε τώρα… Εξακολουθεί στη χώρα μας να μην κινείται τίποτα.

Δεν είμαι ειδικός, αλλά αντιλαμβάνομαι ότι η αυτοκτονία είναι μια διαβάθμιση της απελπισίας. Ο Γιάννης Κιουρτσάκης, όταν είχε μόλις δημοσιεύσει ένα μυθιστόρημα για την αυτοκτονία του αδερφού του, έλεγε πως το γεγονός ότι ο ίδιος έζησε ενώ ο αδερφός του πέθανε, του φαίνεται σαν ανεξιχνίαστο μεταφυσικό σκάνδαλο. Ποτέ δεν ξέρουμε γιατί κάποιος αντέχει και κάποιος όχι. Εικάζω όμως ότι ένας παράγοντας είναι να βρίσκει κανείς παντού και συνεχώς κλειστές τις πόρτες. Η μόνη πηγή αισιοδοξίας (εκτός από τα προσωπικά, που τα αφήνω προσώρας απ’  έξω) είναι να μπορεί ο πολίτης να νιώσει ότι το παιχνίδι δεν είναι χαμένο. Πως αυτό που κάνουμε έχει σημασία, ακούγεται, πως δεν θα τους περάσει έτσι, να φτάσουμε να ζούμε με μισθούς 200 Ευρώ και να λέμε κι ευχαριστώ. Εδώ και καιρό αθροίζονται στο μυαλό μου αυτά τα «ούτε τώρα». Και ψάχνω να βρω ποια θα ήταν η κρίσιμη χειρονομία που θα ξεχείλιζε το ποτήρι. Τα συμφέροντα των ισχυρών μπορεί να μην τα συμμερίζομαι, αλλά τα κατανοώ. Η απάθεια των θυμάτων όμως είναι για μένα αντικείμενο αστείρευτης απορίας.