Παρουσίαση του Φόρου στους Ρακοσυλλέκτες

Τα κείμενα που συγκεντρώνονται σε αυτό το βιβλίο έχουν γραφτεί από έναν άνθρωπο που είχε πάντα κακή σχέση με την επικαιρότητα. Δεν υπήρξα ποτέ μανιώδης αναγνώστης εφημερίδων. Αυτό είχε ως συνέπεια συχνά πυκνά να εκτίθεμαι αγνοώντας κάτι που ήξερε και η κουτσή Μαρία. Δεν καμάρωνα γι’ αυτό, δεν το έκανα από ξυπασιά, έτσι είναι το σκαρί μου. Αν κάτι με νοιάζει να διαβάζω και να γράφω, έλεγα, είναι η λογοτεχνία. Όμως ήρθε ο καιρός που η επικαιρότητα αγρίεψε και ζητάει κι εκείνη το μερτικό της. Γιατί όσο καλό είναι να κρατάει κανείς τις αποστάσεις που του επιτρέπουν να δει ότι ακόμη μία χοντράδα του Πάγκαλου δεν συνιστά κοσμοϊστορικό γεγονός, άλλο τόσο, το να κωφεύεις δίπλα σε μια κοινωνία που κοχλάζει μέσα στη φτώχεια και την καταστολή είναι γαϊδουριά. Ο καθένας μπορεί να φαντασιώνεται ότι είναι υπηρέτης του αιώνιου, έναντι του πρόσκαιρου, αλλά η αλήθεια είναι πως η απλή περιφρόνηση της επικαιρότητας δεν σημαίνει απαραιτήτως πως γράφει κανείς αυτό που ο Θουκυδίδης ονόμαζε «κτήμα ες αεί», η περιφρόνηση της επικαιρότητας μπορεί να συνιστά απλώς προκλητική πολυτέλεια, ναρκισσισμό.

Όταν με προτροπή του Κώστα Εφήμερου ξεκίνησα να γράφω ένα κείμενο την εβδομάδα, για πρώτη φορά στη ζωή μου, προσπάθησα την απόστασή μου αυτή από την επικαιρότητα να τη μετατρέψω σε τρόπο ανάγνωσης, επιχειρώντας πάντοτε όχι βέβαια να ενημερώσω, αλλά να διακρίνω τι από όσα συμβαίνουν έχει μια σημασία που ξεπερνά το παρόν. Η επιτυχία του βιβλίου κρίνεται απολύτως και μόνο από το κατά πόσο πέτυχα σε αυτόν τον στόχο. Για παράδειγμα, ο Γιώργος Παπανδρέου είναι ο άνθρωπος-υποσημείωση, όλα πάνω του κραυγάζουν ότι προορίζεται για να ξεχαστεί. Προσπάθησα λοιπόν στη φάση της αποκαθήλωσής του να περιγράψω όχι το τι συνέβη, αλλά τον μηχανισμό με τον οποίο οι όμοιοί του περνούν από τη λατρεία στην καταισχύνη, τον μηχανισμό που κατάπιε τον προηγούμενο και τον επόμενο. Αυτή η τραγική ματιά, να βλέπω ένα κρανίο πίσω από τα αφράτα μάγουλα και ένα πολιτικό πτώμα από έναν μυριόβλητο πολιτικό συνοψίζεται στη φράση του Σκιπίωνα που αναφέρω, ο οποίος την ώρα που κέρδιζε τη μάχη θυμήθηκε τον ομηρικό στίχο πως θα καταστραφεί και η δική του πόλη.

Αυτή η προσπάθεια είχε τελικά, όπως βλέπω καθαρά εκ των υστέρων, συγκεκριμένους στόχους. Ο πρώτος ήταν η αποδόμηση, στην πραγματικότητα η ειρωνεία, του λόγου της εξουσίας, των πιο καλών στιγμών της κυβερνητικής προπαγάνδας, όπως είναι το «Τα φάγαμε όλοι μαζί», «Όλοι μαζί να βάλουμε πλάτη», τα εκβιαστικά διλήμματα, οι θυσίες κοκ.  Δεν συμπαθώ τις ουμανιστικές τοποθετήσεις, αλλά μπορώ να δω σε ένα σημείο το νόημα μιας σκέψης που εκκινεί από τη μέριμνα της αλληλεγγύης: να υπερασπίζεσαι όσους έχουν ανάγκη υπεράσπισης! Ακούγεται ταυτολογικό, αλλά δεν είναι. Ο ορισμός του πληρωμένου κονδυλοφόρου είναι αυτός που υπερασπίζεται όχι αυτόν που έχει ανάγκη υπεράσπισης, αλλά τον πλειοδότη, αυτόν που δίνει τα περισσότερα. Διαβάζοντας κείμενα των απολογητών του συστήματος έχω πάντα την ίδια απορία, τι νόημα έχει να προσφέρεις τη δύναμή σου στον δυνατό! Αυτό δεν σημαίνει βεβαίως ότι όποιος διαφωνεί μαζί μου και μαζί μας είναι πουλημένος, αλλά ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω τον άνθρωπο που ρωτάει τον Γολιάθ αν θέλει κάνα χεράκι. Που σε μια διαμάχη ανάμεσα σε εκδότη και αποθηκάριο υπογράφει κείμενο εναντίον του αποθηκάριου.

Ο δεύτερος άξονας είναι τα όρια της δράσης μας. Είχε πει η Άρεντ ότι στους μεγάλους στοχαστές οι αντιφάσεις σε οδηγούν στην καρδιά της σκέψης τους. Να μου επιτρέψετε να διορθώσω τη σπουδαία φιλόσοφο: αυτό δεν ισχύει μόνο στους μεγάλους στοχαστές, πιστεύω ότι ισχύει και στην ταπεινότητά μου. Υπάρχει στα κείμενά μου, και μάλιστα ακόμη περισσότερο στη σκέψη μου μετά τη δολοφονία της περασμένης εβδομάδας, μια θεμελιώδης ένταση: ως προς τη βία, μου φαίνεται γελοίο να περιμένω ότι θα με προστατεύσουν οι θεσμοί του αστικού κράτους, αλλά μου φαίνεται συνάμα ανώφελο και τρομακτικό να αφεθούν τα πάντα για να κριθούν σε οδομαχίες. Στην πραγματικότητα, ενώ αναγνωρίζω πως και οι δύο απόψεις αριθμούν πολλούς υποστηρικτές που είναι απολύτως σίγουροι για τη λύση τους, στο δικό μου μυαλό αυτή η διαμάχη συνιστά ισορροπία σε τεντωμένο σκοινί, τουλάχιστον με βάση τα όσα εγώ μπορώ να σκεφτώ και να νιώσω.

          Τρίτος άξονας, η φασιστική απειλή. Δηλαδή, ο εκφασισμός της κοινωνίας μας. Ήδη από την πρώτη φορά που εμφανίστηκε με μαζική μορφή η Χρυσή Αυγή ήξερα ότι η κοινωνία μας άλλαξε, σε βαθμό που δεν είχα ξαναζήσει εγώ στα χρόνια που την παρακολουθώ και την καταλαβαίνω. Οι αισιόδοξοι έλεγαν ότι όπως ακριβώς ο ΛΑΟΣ ήταν φούσκα και πέρασε, έτσι θα γίνει και με τη ΧΑ. Δεν συμπαθώ τις γενικεύσεις, με εξαίρεση μία: οι αισιόδοξοι έχουν πάντα άδικο. Πριν να σβήσει ο ΛΑΟΣ ξέπλυνε τον χουντικό Βορίδη και τον «πόσο στοιχίζει η ζωή του ανθρώπου που πνίγεται στη θάλασσα» Άδωνη Γεωργιάδη στην κυβέρνηση Παπαδήμου και μετέφερε σύνολη την πολιτική αντζέντα προς τα ακροδεξιά. Αυτό συμβαίνει και τώρα με τη Χρυσή Αυγή. Θεωρείται ξαφνικά πολιτικό επίτευγμα του Δένδια ότι θα αντιμετωπίσουν ποινικές συνέπειες οι αντεροβγάλτες, κι έτσι θα θεωρείται φυσιολογική για την κοινή γνώμη η ύπαρξη της Αμυγδαλέζας, του Ξενίου Διός και των μηνύσεων στη Guardian και συνάμα άνθρωποι σαν τον Ευάγγελο Βενιζέλο ξαναβαφτίζονται στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ.

Και πάλι, ο στόχος είναι διττός. Από τη μια να μην αφήσουμε τον βάρβαρο λόγο των φασιστών να πάρει το πάνω χέρι και από την άλλη να μην αφήσουμε τα αστικά κόμματα να παραστήσουν ξαφνικά τα σοκαρισμένα μπουμπουκάκια που θα συμμαχήσουν για την αποκατάσταση της δημοκρατίας τους. 

Κλείνω με μια μικρή ιστορία. Πριν από λίγες μέρες πέθανε από καρκίνο η ηθοποιός Κίττυ Αρσένη, μια ιστορική φυσιογνωμία της αντίστασης στη δικτατορία, και για μένα μια δασκάλα και φίλη. Μου είναι δύσκολο να μην την αναφέρω σε ό,τι λέω, αυτές τις μέρες. Όταν τη συνέλαβαν και την έδερναν μέσα σε ένα αμάξι ο Μπάμπαλης και ο Μάλλιος, εκείνη στην αρχή σκεφτόταν ότι δεν θα μπορέσει να πάει το βράδυ να παίξει στο θέατρο! Ο ηθοποιός δεν λείπει ποτέ από την παράσταση, αυτό σκεφτόταν. Πέρασε φρικτά βασανιστήρια, αλλά δεν πρόδωσε ποτέ τα πιστεύω της, ούτε τότε ούτε τον καιρό της εξαργύρωσης, όταν πολλοί σύντροφοί της κάναν καριέρες ξεπουλώντας τις πιο τίμιες αγωνιστικές στιγμές τους. Καθώς η κοινωνία μας γίνεται ολοένα και πιο βάρβαρη κάθε μέρα που περνάει, σκέφτομαι συνεχώς το παράδειγμα αυτής της γυναίκας. Εννοώ ότι ελπίζω να μπορέσουμε κι εμείς πρώτον να επιδείξουμε την κρίσιμη ώρα θάρρος, να μη φοβηθούμε, και δεύτερον να μην ξεχνάμε, μέσα στην καταιγίδα, την αγάπη μας για την ομορφιά, για όσα μας κάνουν ανθρώπους.

 Εκφωνήθηκε στο Floral, στις 25 Σεπτεμβρίου 2013.