Εκδήλωση μνήμης για την Κίττυ Αρσένη

Κάποτε αποφασίσαμε με το τέλος μιας σειράς παραστάσεων να κάνουμε μια «απολογιστική συνάντηση», να κουβεντιάσουμε για το πώς είχε πάει. Όπως συμβαίνει συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τσακωθήκαμε. Μια που στην ομάδα μας υπήρχαν αρκετοί πρώην μαθητές και φίλοι της Κίττυς, της αφηγήθηκα το περιστατικό και μου είπε με το γνωστό μείγμα χιούμορ και σοφίας που τη διέκρινε: «έπαιζα μια φορά σε ένα έργο και έλεγα την ατάκα “απολογισμός: φαλιμέντο!”. Μου είχε εντυπωθεί αυτή η φράση, είχα αποφασίσει ότι δεν θα παραβιάσω αυτή την αρχή: ποτέ απολογισμός!» Είναι μία από τις πολλές συμβουλές που ακολουθώ απαρεγκλίτως, δεν κάνω ποτέ απολογισμούς. Για τη δική μου ζωή. Η Κίττυ όμως δεν ζει πια, κι έτσι δεν έχει μέλλον, μόνο παρελθόν. Το μόνο μέλλον που της μένει είναι ο τρόπος με τον οποίον θα τη θυμόμαστε, κι αυτό σημαίνει ότι τώρα πια μοιραία, ερήμην της, θα προσπαθούμε να κάνουμε εμείς έναν απολογισμό της ζωής της. Το μέλλον της τώρα είναι οι άνθρωποι που μιλούν για αυτή, για όσο θα υπάρχουν.

Συζητούσαμε κάποια στιγμή με την Κίττυ για τη ζωή της στο θέατρο και τη ρώτησα αν νιώθει ικανοποιημένη. Μου απάντησε πως όχι, και εξήγησε ότι ο ποιητής μπορεί να γυρίσει το βράδυ στο σπίτι του και να γράψει ένα ποίημα, να είναι ποιητής. Εγώ, μου λέει, για να ευτυχήσω σε μία παράσταση, πρέπει να συντρέχουν ένα σωρό προϋποθέσεις, που ξεκινούν από τους συναδέλφους, το έργο, τον σκηνοθέτη, το κοινό, την παραγωγή, δεν μπορώ να γυρίσω το βράδυ στο σπίτι μου και να πω έναν μονόλογο, και να είμαι ηθοποιός. Δεν νομίζω ότι μπορεί να αρνηθεί κανείς πως η Κίττυ θα μας είχε προσφέρει ακόμη περισσότερα, καλλιτεχνικά, αν δεν ζούσαμε σε μια εποχή τόσο συγκεχυμένη ως προς τις αξίες της και τις αξιολογήσεις της.

Παίζαμε κάποια στιγμή θέατρο στη Σάμο, τη Λυσιστράτη, με τη θεατρική ομάδα του πανεπιστημίου, και καβγαδίζαμε με έναν επαγγελματικό θίασο, για τις πρόβες, ήθελαν να μας φάνε την πρόβα! Τη θυμάμαι εξοργισμένη να λέει ότι όταν κάποιος ανεβαίνει στο σανίδι είναι ηθοποιός, για να διεκδικήσει τις πρόβες μας. Αυτό δεν το  έλεγε και δεν το λέω κι εγώ για να ξιπαστούμε και να νομίσουμε ότι κάναμε εκεί κάτι σπουδαίο. Θέλω να πω το ακριβώς αντίθετο. Ότι το δίδαγμα αυτής της στάσης ήταν όχι να κομπάζεις ότι είσαι πιο σπουδαίος από τους άλλους, αλλά να παίρνεις στα σοβαρά τον εαυτό σου και τη δουλειά σου, όποιο και αν είναι το πλαίσιο. Η σημερινή κοινωνία, για μύριους λόγους που δεν είναι της ώρας, εκτιμά μόνο την επιτυχία. Για τον περισσότερο κόσμο, η αξία ενός πράγματος ταυτίζεται με την αναγνώριση. Επειδή η ζωή στη σύγχρονη κοινωνία μάς μαθαίνει από πολύ νωρίς ότι καλό είναι το πετυχημένο και πετυχημένο είναι το καλό, η ταύτιση αυτή φτάνει στο σημείο να θεωρεί αυτονόητο τον θαυμασμό προς οτιδήποτε είναι γνωστό, ανεξαρτήτως αξίας αλλά και περιεχομένου: αν είναι κανείς ποιητής, παρουσιαστής πρωινάδικου, υπουργός, μεγαλοαπατεών που διαχειρίζεται εκατομμύρια, συνθέτης που μελοποιεί τους στίχους ενός διευθυντή ειδήσεων, σκηνοθέτης που γράφει μαντινάδα για τον πρωθυπουργό, όλα αυτά τα πρόσωπα μπορούν να εναλλάσσονται στις ίδιες εκπομπές της τηλεόρασης, δίνοντας ένα μόνο δίδαγμα: πως αξία έχει η αναγνώριση, τα υπόλοιπα είναι προσχήματα και αφορμές. Η Κίττυ μπορούσε μέσα από την απολύτως ιδιαίτερη ιστορία της να είναι τελείως αδιάφορη για όλον αυτόν τον κόσμο, να του γυρίζει την πλάτη με δίκαιη περιφρόνηση.

 Αντιθέτως, όχι μόνο η καλλιτεχνική της παρουσία αλλά και η ίδια η διδασκαλία, αυτό που έκανε η Κίττυ με τόσο πάθος, απαιτεί τη γενναιοδωρία του ανθρώπου που κάνει μια ήσυχη δουλειά σε μια γωνιά, που δεν θα τη μάθει κανένας, και που αυτή η δουλειά είναι ένας κρυφός πυρηνικός αντιδραστήρας. Όχι γιατί θα συμβεί κάτι φαντασμαγορικό, αλλά γιατί οι άνθρωποι που βρέθηκαν εκεί δεν θα είναι ποτέ πια ίδιοι. Τι περισσότερο μπορεί να ζητήσει ένας δάσκαλος;

Η Κίττυ είχε έναν χαρακτήρα που σφυρηλατήθηκε στην πιο ακραία ταπείνωση που μπορεί να υποστεί άνθρωπος, την εκμηδένιση αυτή που συνιστά η υποβολή σε βασανιστήρια. Μέσα από αυτή την εμπειρία, που είναι κυριολεκτικά οριακή σε σχέση με ό,τι μπορεί να ζήσει κανείς, έφτιαξε έναν χαρακτήρα που ήταν το πιο απίστευτο μείγμα αγέρωχης υπερηφάνειας, όμως χωρίς ίχνος αλαζονείας. Ήταν βαθιά αδιάφορη προς κάθε ιεραρχία, προς κάθε επισημότητα. Ποιο ήταν το μυστικό όλων αυτών; Ότι αντίθετα από ό,τι πιστεύει όλη η υπόλοιπη κοινωνία μας, σε συντριπτικό ποσοστό, αξία στα πράγματα δίνει η αγάπη μας.

Όταν σκέφτομαι τι έχουμε να κρατήσουμε από την Κίττυ λέω ότι είναι πριν απ’  όλα η αδιαφορία για την επιφάνεια των πραγμάτων, η αγάπη που καταργεί αυτές τις διαχωριστικές γραμμές. Είπα στην αρχή ότι το μέλλον για την Κίττυ είναι πια μόνο το πώς θα τη θυμόμαστε. Εγώ δεν έχω νιώσει ποτέ τόσον θαυμασμό και τόση ζεστασιά μαζί, για το ίδιο πρόσωπο, και θεωρώ πολύ μεγάλη μου τιμή τη φιλία της.

Ομιλία στον Πολυχώρο της Ανοιχτής Πόλης στις 7.30 το απόγευμα, Δευτέρα 16/12:

Ρήγας Αξελός, ηθοποιός

Αριστείδης Μανωλάκος, δημοσιογράφος

Έλενα Πατρικίου, ιστορικός , σκηνοθέτης θεάτρου

Κωνσταντίνος Πουλής, ηθοποιός

Λαμπρινή Κώνσταντου, θεατρικό τμήμα Παντείου

Συντονίζει η Ζωή Ξενάκη, αντιστασιακός