«Τα φάγαμε όλοι μαζί»

Ο ηρωικότερος εκπρόσωπος του πασοκικού θράσους συνόψισε απαράμιλλα την κυβερνητική απάντηση στη λαϊκή δυσαρέσκεια: «τα φάγαμε όλοι μαζί». Τουτέστιν, ο λαός ευθύνεται για τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό, λοιπόν καλά θα κάνει να μην παραπονείται τώρα που πρέπει να πληρωθεί ο λογαριασμός. Το επιχείρημα αυτό είχε μεγαλύτερη σημασία τον καιρό του πρώτου μνημονίου, όταν η αναφορά στην ευρωπαϊκή διάσταση της κρίσης θεωρούνταν λαϊκισμός. Διατηρεί όμως τη λάμψη του, καθώς μεγάλο μέρος της επικοινωνιακής προσπάθειας της κυβέρνησης, δια των εκπροσώπων τύπου που διαθέτει στα ιδιωτικά κανάλια, είναι να υποστηρίξει πως κατά περίπτωση ευθύνονται για την κρίση οι τυφλοί της Ζακύνθου, τα κλειστά επαγγέλματα, το επίδομα πλυσίματος χεριών κλπ.

 

Ποιο είναι το επιχείρημα; Πως το ποσοστό της υψηλής διαφθοράς υπολογίζεται σε 10% επί των ελαστικών δαπανών, με το σκεπτικό ότι αν είναι παραπάνω δεν συμφέρει και αν είναι παρακάτω δεν αναλαμβάνει κανείς το ρίσκο. Όση και αν ήταν η διαφθορά των πολιτικών, συνεχίζει, το βασικό πρόβλημα ήταν και παραμένει η διάχυτη διαφθορά στο πιο κάτω κομμάτι της πυραμίδας. Διαφθορά νόμιμη, ημινόμιμη ή παράνομη, της μεγάλης μάζας των πολιτών. Αφού εκθέσει λοιπόν αυτό το επιχείρημα ο π. αντιπρόεδρος, επιδίδεται σε μια εκτενή καταγραφή σκανδάλων. Παρελαύνουν τα υπουργεία, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι ΔΕΚΟ, η υγεία, και η πυραμίδα καταλήγει στην εισιτηριοδιαφυγή στα λεωφορεία και τους πολίτες που δεν ζητούν απόδειξη. 

 

Το πρόβλημα δεν διαπιστώνεται για πρώτη φορά, βεβαίως. Οι βιβλιογραφικώς ενήμεροι πολέμιοι της λαϊκής οργής δεν παραλείπουν να αναφερθούν στον  «παρασιτικό καταναλωτισμό» του Κονδύλη, οι πιο πρόσφατοι στον Στέλιο Ράμφο και την «κοινωνία αργόσχολων καταναλωτών με αποκούμπι το κράτος». Μάλιστα, η αποκήρυξη αυτή του λαϊκιστικού παρελθόντος γίνεται όπως γίνονται πάντα στη ζωή οι μεταστροφές: με πάθος νεοφώτιστου και μίσος για το παρελθόν. Ο πρώην αντιπρόεδρος περιφρονεί από τα βάθη της ψυχής του τους ανθρώπους που εκμαύλισε. Σε όλη τη δημόσια παρουσία του δεν χάνει ευκαιρία να δείξει πως θεωρεί σκουλήκια αυτούς που δέχτηκαν να παίξουν με τους όρους του. Έτσι κι αλλιώς, αυτή η αυτοκριτική είναι πολύ εύκολη την ώρα που το πελατειακό σύστημα χάνει την πηγή του δανεισμού με την οποία επιβίωνε.

 

Καθώς ο υπουργός-συγγραφέας ισχυρίζεται πως οι πολιτικοί είναι οι Εβραίοι της μνημονιακής εποχής (!), επιδίδεται σε μια προσπάθεια να αποδείξει πως εκτός από τους βουλευτές και τους υπουργούς, θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και άλλους. Ευχαρίστως. Φαντάζεται ο π. αντιπρόεδρος ότι μας θίγει, αν συμπεριλάβει τον ευρύτερο κομματικό μηχανισμό στον λογαριασμό; Αντιθέτως, αυτόν τον μηχανισμό τον καταγγέλλαμε και πριν να στερέψει η κάνουλα των δανεικών, όχι τώρα μόνο. Τα πράγματα γίνονται πιο πολύπλοκα όταν αναφέρεται όχι στους διεφθαρμένους κομματικούς παράγοντες, αλλά στους πολίτες. Εκεί προσπερνά με μία φράση την εξόφθαλμη αδικία, λέγοντας πως «η κατανομή στο πλιάτσικο ήταν ετεροβαρώς ταξική, ανάλογη με την πρόσβαση στους μηχανισμούς, που ήταν μεροληπτική υπέρ των εχόντων». Η φράση χρησιμεύει προκειμένου να αποσιωπηθεί ότι ο μεν ένας χτίζει πύργο, ο δε άλλος παρακαλάει για να βρει δουλειά στο παιδί του. Κάποτε όμως η ποσοτική διαφορά είναι τόσο μεγάλη, που γίνεται ποιοτική. Το καρβέλι του Γιάννη Αγιάννη δεν απέχει μόνο ποσοτικά από τα 300, 500 ή 10.000.000 καρβέλια. Είναι άλλης ποιότητας παρανομία.

 

Η εύλογη αντίδραση κάθε ανθρώπου που ακούει μια τέτοια ρητορική από τα χείλη ενός ανθρώπου που καλοπέρασε μια ζωή μέσα στο δίκτυο αυτό της διαφθοράς, είναι να ρωτήσει «κι εσύ τι έκανες;» «Δεν είχα το κουράγιο να προκαλέσω τη ρήξη», είναι η απάντηση, που συμπληρώνεται από την τηλεοπτική απάντηση «πίστευα ότι θα ήταν καλύτερα αν διαχειριζόμασταν εμείς την εξουσία». Αυτό το μακιαβελικό επιχείρημα, που θυμίζει τους φλωρεντινούς που «προτίμησαν τη σωτηρία της πόλης τους από τη σωτηρία της ψυχής τους», έκαναν δηλαδή το κακό για χάρη του καλού, υπονοεί μια ηθική θυσία που γίνεται για κάποιον ανώτερο σκοπό. Αντιθέτως, όμως, η θητεία στο ΠΑΣΟΚ ήταν πηγή μεγαλειώδους καλοπέρασης, που περιλάμβανε ομολογημένα τη διασπάθιση δημοσίου χρήματος, λοιπόν όταν ο π. αντιπρόεδρος ισχυρίζεται ότι δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, η απάντηση είναι πολύ απλή: μπορούσε να μην είναι υπουργός. Όποιος συμμετέχει, ευθύνεται. Οι ενοχές ενδιαφέρουν ενδεχομένως τους ψυχολόγους, αλλά όχι εμάς. Η συζήτηση δεν αφορά προσωπικά τον Θ. Πάγκαλο, που δεν ξέρω τι πολιτικό μέλλον του μένει, αλλά σύνολο το πολιτικό προσωπικό που επιμένει να μας νουθετεί ενάντια στο παρελθόν του. Αν ρωτήσει κανείς: θα αρκούσε η τιμιότητα; Όχι, δεν θα αρκούσε. Αλλά δεν υπάρχει δικαιοσύνη χωρίς να κουβεντιάσουμε στα σοβαρά τι έχει κάνει ο καθένας μας.

 

Τέλος, παρά την τάση των πολιτικών να θυμούνται τη δημοκρατία μόνο όταν είναι να μοιραστούν ευθύνες, η κατοχή δημόσιου αξιώματος συνεπάγεται αυξημένη ευθύνη. Δεν επιτρέπεται ο πολιτικός να λέει πως έρχονταν στο γραφείο του για τα ρουσφέτια, δεν πήγε να τους βρει. Ανάμεσα σε μένα, που είμαι π.χ. χορευτής σε παραδοσιακό συγκρότημα, και την κυβέρνηση, προϋπολογισμό καταρτίζει η κυβέρνηση. Το ότι αν κανείς παρά τη διαφθορά  εξακολουθεί να ψηφίζεται, διαγράφονται όλες οι αμαρτίες του, είναι απλώς μια διαδεδομένη παρεξήγηση. Η «γραφή παρανόμων» στην αρχαιότητα σήμαινε ότι αν κάποιος πρότεινε στην εκκλησία του δήμου κάτι παράνομο, θα μπορούσε μετά να τιμωρηθεί ακόμη και αν αυτό είχε ψηφιστεί.

 

Το θέμα έχει σημασία, διότι το βρί-σκουμε διαρκώς μπροστά μας ως κεντρικό ιδεολόγημα της κρίσης: την αλλαγή έμφασης από τους άπληστους τραπεζίτες στους σπάταλους λαούς. Όποτε πάει να ανοίξει το στόμα του να παραπονεθεί ο λαός, εγκαλείται ως φταίχτης. Αυτός είναι ο επικοινωνιακός στόχος του «τα φάγαμε όλοι μαζί». Είναι μια ατυχής σημειολογική σύμπτωση για την κυβέρνηση ότι αυτή η δήλωση συνδέθηκε οπτικά με μια τόσο εντυπωσιακή κοιλιά. Ο Θ. Πάγκαλος όμως έχει δικαίωμα να επιμείνει στην ουσία των επιχειρημάτων του. Η αντίδρασή μας συνοψίζεται στην αμφισβήτηση του πρώτου πληθυντικού  με κάποιους ανθρώπους δεν μας συνδέει κανένα «μαζί».