POPAGANDA, συνέντευξη για το δημοψήφισμα

Ναι; Όχι; Αποχή;

Όχι και πάλι όχι. Οποιαδήποτε πρόταση αντίστασης στην ασκούμενη πολιτική προϋποθέτει ευθεία σύγκρουση με τους δανειστές. Υποθέτω ότι οι ευσεβείς πόθοι για αμοιβαίως επωφελή λύση έχουν διαλυθεί.

Έπρεπε να προκηρυχθεί το δημοψήφισμα; Τι εξυπηρετεί;

Δύσκολο ερώτημα. Έπρεπε να προκηρυχθεί τον καιρό που η Ελλάδα έμπαινε στον «μηχανισμό στήριξης». Αυτή τη στιγμή εξυπηρετεί τη διάκριση μεταξύ των δύο τάσεων των ψηφοφόρων: διευκρινίζεται πόσοι επιθυμούν να συνεχίσουν τις ευγενείς ικεσίες προς την πλευρά των πιστωτών και πόσοι επιθυμούν μια περιπέτεια σε αχαρτογράφητα ύδατα. Η αλήθεια είναι ότι θα απολάμβανα στιγμές επαναστατικής ευφορίας με το δημοψήφισμα, αν η κυβέρνηση δεν είχε ήδη αποδεχθεί ένα μνημόνιο ακριβώς πριν. Τώρα δεν ξέρω ποιο είναι το σημείο επιστροφής, αντί για την πρόταση των δανειστών. Είναι ένα από τα σημεία που η κριτική ακόμη και των πιο απεχθών στελεχών της αντιπολίτευσης ευσταθεί.

Θεωρείτε θετική τη διενέργειά του και δημοψηφισμάτων εν γένει; Θα μπορούσε να αποβεί χρήσιμο εργαλείο; Ποια θέματα θα θέλατε να βλέπατε να τίθενται σε δημοψήφισμα;

Ναι, παρότι δεν πιστεύω στη «σοφία του λαού». Οι λαοί είναι ικανοί εξίσου για το θέατρο του Διονύσου ή τη σφαγή των Μηλίων. Πιστεύω όμως στο δικαίωμα ενός λαού να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να μην αφήνεται στα χέρια κανενός σοφού (τεχνοκράτη ή άλλου) που θα αποφασίζει για λογαριασμό του.

Για τι καλούμαστε να αποφασίσουμε;

Είναι χαρακτηριστική της αυτοπαγίδευσης του ΣΥΡΙΖΑ, η συστολή με την οποία ακόμη και σήμερα αρνείται να πει ότι κατά βάθος κρίνεται ένα και μόνο: αν μπορεί να υπάρξει ανάσχεση των περιοριστικών πολιτικών μέσα στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών. Όταν τα στελέχη του ερωτώνται αν κρίνεται η παραμονή στο ευρώ και σφυρίζουν αδιάφορα, οι ψηφοφόροι καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για ανθρώπους που κρύβουν την αλήθεια από φόβο. Ακόμη περισσότερο, ότι τον κοροϊδεύουν μες στα μούτρα του. Αυτό, την ώρα που οι αντίπαλοί του περιφέρονται ακκιζόμενοι, υπερήφανοι και τάχατες δικαιωμένοι. Ο ψηφοφόρος μπορεί να ψηφίσει έναν χυδαίο πολιτικό, υπάρχει όμως σοβαρό ενδεχόμενο να μην ψηφίσει έναν φοβισμένο.

Πόσο μακριά είναι η επόμενη μέρα; Μπορούμε να δούμε / προβλέψουμε άμεσες και μακροπρόθεσμες συνέπειες; Θα μετασχηματιστεί η μεγάλη εικόνα, το ευρύτερο πλαίσιο; Τι θα αλλάξει για την Ελλάδα;

Έχω την εντύπωση, ως άνθρωπος που παρακολουθεί τα οικονομικά φαινόμενα με την περιέργεια του εξωτικού ταξιδευτή, χωρίς δηλαδή καμία ικανότητα ειδικής ανάλυσης, ότι τα πράγματα είναι για πρώτη φορά κυριολεκτικώς ανεξέλεγκτα. Οι συνέπειες είναι απρόβλεπτες. Αν η ερώτηση υπονοεί πόσο πιθανό θεωρώ να υπάρξει μια μετακίνηση της Ευρώπης με μοχλό τις αντιρρήσεις του ΣΥΡΙΖΑ, θα έλεγα ότι είμαι ιδιοσυγκρασιακά εξαιρετικά πεσιμιστής, για να φαντασιωθώ κάτι τέτοιο. Ως άνθρωπος χωρίς καταθέσεις στην τράπεζα, φοβάμαι δύο πράγματα: πρώτον ότι η εσφαλμένη πολιτική ανάλυση του ΣΥΡΙΖΑ (η πεποίθηση ότι οι πιστωτές θα υποχωρήσουν) μπορεί να επαναφέρει θριαμβευτικά την ακροδεξιά συντροφιά της Νέας Δημοκρατίας στην κυβέρνηση, με διασυρμένη κάθε ιδέα αριστερής αμφισβήτησης. Αυτό θα είναι ολέθριο από την άποψη της (περαιτέρω) διάλυσης των εργασιακών δικαιωμάτων και της εκποίησης των δημοσίων αγαθών. Ο δεύτερος φόβος μου είναι μεγαλύτερος και δεν έχει σχέση με τα λεφτά. Έχει σχέση με τη φυσική βία που ασκείται εναντίον των μεταναστών, την οποία η ελληνική κοινωνία αποδέχεται σε βαθμό ανατριχιαστικό, είτε πρόκειται για τη Μανωλάδα είτε για τα τρομακτικά (ακόμη και τώρα) ποσοστά της Χρυσής Αυγής. Η εξάπλωση πάντως της βίας και σε άλλα πεδία αντιπαράθεσης είναι ένα εφιαλτικό ενδεχόμενο που δεν μπορεί πια να αποκλειστεί.

 Το κομμάτι που αφορά τις τρέχουσες εξελίξεις βέβαια διατυπώνεται με την επιφύλαξη ότι από ώρα σε ώρα το τοπίο αλλάζει ραγδαία, λοιπόν μιλώ με βάση αυτά που ξέρω.

Η τέχνη που χωράει σ’ όλα αυτά; (Οφείλει να) συνυπάρχει με την πολιτική;

 Όχι, δεν οφείλει τίποτα, κατά την άποψή μου. Οι συγγραφείς, ως πολίτες, θα προτιμούσα να μην είναι αδιάφοροι για έναν κόσμο που βράζει, για την αδικία που πλήττει συμπολίτες τους κοντινούς ή ξένους. (Υποθέτω ότι αν η αδικία πλήττει τους ίδιους θα το καταλάβουν) Όμως καλή τέχνη μπορεί να παραχθεί από ανθρώπους που συμμερίζονται ή δεν συμμερίζονται αυτές τις ανησυχίες, που τις περιφρονούν ή που τις υπολογίζουν αλλά καταλήγουν στα εντελώς αντίθετα συμπεράσματα από τα δικά μου. Θα τολμούσα να πω ότι ακόμη και στις περιπτώσεις σημαντικών καλλιτεχνών που έχουν συνδεθεί στην κοινή συνείδηση με την πολιτική τους στράτευση, όπως ο Ρίτσος ή ο Μπρεχτ, αυτή η στράτευση δεν θα έλεγα ότι είναι για μένα το πιο γοητευτικό χαρακτηριστικό τους. Ο θίασος με τον οποίον παίζω θέατρο εδώ και δεκαπέντε χρόνια έχει σαφή πολιτική τοποθέτηση, αλλά δεν θα συμμετείχα αν δεν εκτιμούσα μαζί την καλλιτεχνική ποιότητα αυτών που κάνουμε.

Το κύριο καλλιτεχνικό χρέος λοιπόν που αναγνωρίζω είναι το δύσκολο έργο να κρατήσουμε τις κεραίες της ευαισθησίας μας απέναντι στην ομορφιά, όταν η καθημερινή πραγματικότητα μάς πιέζει να γίνουμε ερασιτέχνες οικονομολόγοι. Αυτός ο συνδυασμός, ένα πολιτικό πνεύμα που γρηγορεί απέναντι στην αδικία, με μια ματιά που διατηρεί την ευαισθησία της σε πείσμα των καιρών, είναι το δικό μου στοίχημα. Όπως μου συμβαίνει συχνά, είναι μια ασταθής ισορροπία ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες πλευρές. Έτσι είμαι όμως, και αυτό προσπαθώ. Κατά τα λοιπά, δεν θα έθετα σε καμία περίπτωση ως όρο την πολιτική συμφωνία για να αποδεχθώ έναν καλλιτέχνη: τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Εις ό,τι με αφορά, πολιτικά ελπίζω να μη συνεχίσει να συνθλίβεται ο αδύναμος από τον ισχυρό, και συγγραφικά ελπίζω να μπορέσω να κρατήσω ζωντανή την ποιητική θέαση του κόσμου, σε πείσμα της επέλασης των εφημερίδων. Διότι για να μπορώ να παραμείνω αυτός που είμαι, έχω ανάγκη από την περίσπαση, από τα γατάκια που παίζουν ανάσκελα στο χώμα την ώρα που υπογράφεται μια συμφωνία. Δεν υποτιμώ τις συγκινήσεις μιας τέχνης που σατιρίζει τους ισχυρούς και είναι αποκούμπι για τους αδύναμους: απλώς δεν θα ήθελα η δική μου λογοτεχνία να είναι μονοθεματική.

Δημοσιεύτηκε εδώ.